غصه مهاجرت رتبه‌های زیر ۱۰۰

به گزارش خبرگزاری مهر، خراسان نوشت: خیلی غم انگیز است وقتی یک مقام رسمی اعلام می‌کند، «متاسفانه اغلب ۱۰۰ نفر اول کنکور در رشته‌های علوم پزشکی به دلیل این که ما نمی‌توانیم این افراد را جذب کنیم مهاجرت می‌کنند.»بی شک، علت‌های مختلفی برای این فاجعه وجود دارد که شاید همه آن نیز معطوف به دلایل اقتصادی و معیشتی نباشد. چراکه بر اساس آمار رسمی، اغلب پذیرفته شدگان کنکور در رتبه‌های زیر ۳ هزار، از دهک‌های بالا و کسانی اند که توان مالی بهتری نسبت به سایرین دارند. سعید رضا عاملی، دبیر سابق شورای عالی انقلاب فرهنگی و عضو کنونی این شورا، پیش تر گفته بود که «در سال ۱۳۹۹، دهک‌های ۹ و ۱۰ جامعه ۷۵.۴ درصد از ۳ هزار رتبه برتر کنکور را به خود اختصاص داده بودند.» اگرچه این آمار در سال ۱۴۰۲ کاهش یافت و چتر عدالت آموزشی در کشور گسترده‌تر شد اما اساساً واقعیت را نمی‌توان کتمان کرد که خانواده‌های با درآمد بالاتر، شرایط بهتر آموزشی را برای فرزندانشان فراهم می‌کنند.بنابراین با این پیش فرض که عمده دلایل مهاجرت رتبه‌های برتر کنکور، الزاماً انگیزه‌های مالی و اقتصادی نیست، اظهار نظر روز گذشته شاهین آخوندزاده، معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت را که گفته «متأسفانه اغلب ۱۰۰ نفر اول کنکور در رشته‌های علوم پزشکی به دلیل این که ما نمی‌توانیم این افراد را جذب کنیم مهاجرت می‌کنند» بررسی می‌کنیم.

ناشایسته سالاری، اولین انگیزه مهاجرت؟

شاهین آخوندزاده، معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت که ما نیز عصر روز گذشته به سراغ او رفتیم، برای ادعای خود به موارد متعددی اشاره کرده و گفته است: «نخبگان ایرانی که در رشته‌های علوم پایه به خارج از کشور مهاجرت کردند، اغلب این افراد پس از مدتی به کشور بازمی گردند؛ اما متأسفانه در رشته‌های بالینی حاضر به بازگشت به کشور نمی‌شوند. به طور مثال یک پزشک متخصص جراح مغز و اعصاب که در آمریکا مشغول به کار است به سختی به کشور برمی‌گردد و در دهه‌های اخیر ما موارد بسیار نادری را مشاهده کردیم. اما ایرانیانی که در رشته‌های علوم پایه در خارج از کشور تحصیل کرده و مشغول به کار شدند یا این که از ایران مهاجرت کردند، پس از مدتی اغلب به کشور باز می‌گردند.»
برای بررسی این موضوع که چرا مهاجرت‌ها صورت می‌گیرد یا چرا بازگشت به کشور انجام نمی‌شود، خیلی‌ها از جمله آخوندزاده، معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت به موضوع عدم توجه به شایسته سالاری در کشور اشاره کرده اند. شاید لازم نباشد برای این که نا شایسته‌ها در مسئولیت‌ها را بیابیم، به یک جست وجوی عمیق بپردازیم؛ بلکه به همین سادگی در بسیاری از مسئولیت‌ها در بخش‌های مختلف کشور، فراوان نمونه‌ها و مصادیق وجود دارد و هرگز یک امر پنهان و دور از نظرها نیست. آخوندزاده در این زمینه به ما می‌گوید: بر خلاف تصور، انگیزه بسیاری از برترین‌های کنکور که مهاجرت می‌کنند، اقتصادی نیست. این صد نفر زیر رتبه ۱۰۰ کنکور، اغلب‌شان آدم‌های نخبه ای هستند که به جامعه شان نگاه می‌کنند که چند نفر از امثال خودشان در مدیریت‌های ارشد و در مسئولیت‌های مؤثر همچون رؤسای دانشگاه‌ها، وزارت، معاونان وزیر و این گونه مسئولیت‌ها قرار دارند. متأسفانه خیلی از آنها در این زمینه تصویر خوبی ندارند که از طریق پیشرفت علمی می‌توان رشد کرد.

اگر به نخبگان سهمیه بدهیم...

آخوندزاده ادامه می‌دهد: من معتقدم اگر برای مسئولیت‌های مدیریتی به نخبگان سهمیه بدهیم، بی شک بخش قابل توجهی از مهاجرت را کاهش خواهد داد. از سوی دیگر وقتی نخبگان که اغلب از ژن‌های خوب هستند، از دست می‌دهیم جامعه کم کم از ظرفیت‌های مستعد خالی می‌شود. اگر حوزه پژوهش شاداب باشد… موضوع رونق پژوهش، دیگر موضوعی است که آخوندزاده به آن اشاره می‌کند: بخشی از این نخبگان، ذهن و انگیزه‌های پژوهشی دارند که با فراهم بودن فضای تحقیقات و رونق آن، قطعاً در کشور ماندگار می‌شوند.

اگر نخبگان فعال در کشور معرفی شوند...

در میان صحبت‌های معاون وزیر بهداشت، نکته مهم دیگری نیز مطرح می‌شود. او می‌گوید: عامل سوم که در ماندگار نخبگان موثر است به وظیفه رسانه‌ها باز می‌گردد. هرچه بیشتر فعالیت نخبگان حاضر در کشور را معرفی و تشویق کنیم، این نیز انگیزه موثری در ماندگاری نخبگان می‌شود. متاسفانه گاهی که می‌خواهیم آدم‌های موفق ایرانی را یاد کنیم، سراغ افرادی می‌رویم که خارج از ایران و در مراکز مهم پژوهشی و دانشگاهی خارج از ایران هستند، توجه می‌کنیم. نمونه‌های متعددی اکنون هستند که ما باید آنها را به جامعه معرفی کنیم، در شهر شما مشهد، حسین حسین زاده در دانشکده داروسازی از شمار همین نخبگان نازنین کشور است که جزو نخستین دانشمندان و نخبگان یک درصد برتر علمی جهان است و با وجود امکان مهاجرت، اما در کشور مانده و به فعالیت‌های علمی موثر مشغول اند.

اگر وطن دوستی تقویت شود...

آخوندزاده، در ادامه به مواردی که ماندگاری نخبگان در کشور را افزون می‌کند، به ضرورت تقویت حس و باور وطن دوستی و عرق ملی اشاره و عنوان می‌کند: هر وقت کشور در تلاطمات سیاسی افزایش می‌یابد، میل به مهاجرت نیز افزون می‌شود که در این میان هرچه، احساس وطن دوستی و عرق ملی در جوانان ما تقویت شود، میل به مهاجرت نیز کم می‌شود. امروز، سهواً یا گاهی عمداً، تقویت عرق ملی و حس وطن دوستی را در کشور مدت هاست که فراموش کرده ایم یا کمتر به آن می‌پردازیم.